اکسیژن ساز

دستگاه اکسیژن ساز از جمله تجهیزات پزشکی است که برای انتقال اکسیژن به افراد با مشکلات تنفسی استفاده می شود. این دستگاه هوای محیط را دریافت و فیلتر می کند و غلظت اکسیژن آن را بالا می برد و سپس اکسیژن را بسته به نوع دستگاه به صورت پالسی یا پیوسته به مصرف کننده انتقال می دهد. خروجی دستگاه معمولا بر اساس واحد لیتر بر دقیقه سنجیده می شود که اکسیژن ساز های خانگی معمولا ۵، ۸ یا  ۱۰ لیتری هستند و پزشک متخصص تجویز می کند که از چه میزان خروجی اکسیژن در هنگام استراحت، خواب و یا فعالیت بهتر است استفاده شود.

اکسیژن سازهای برون بدنی وسایل مصنوعی هستند که با رساندن اکسیژن به خون و استخراج دی اکسید کربن از آن، جایگزین ریه ها می شوند. آنها اولین بار توسط دانشمند انگلیسی رابرت هوک (1635-1703) مفهوم سازی شدند و توسط فیزیولوژیست های تجربی فرانسوی و آلمانی در قرن نوزدهم به اکسیژن سازهای عملی خارج از بدن تبدیل شدند. در واقع، بیشتر اکسیژن سازهای خارج از بدن مورد استفاده تا اواخر دهه 1970 از اکسیژن ساز حباب 1882 فون شرودر و اکسیژن ساز فیلم فری و گروبر در سال 1885 مشتق شده بودند. از آنجایی که هیچ مانعی بین خون و اکسیژن وجود ندارد، این اکسیژن سازهای تماس مستقیم نامیده می شوند. آنها تا دهه 1980 کمک قابل توجهی به توسعه و عمل جراحی قلب کردند. اکسیژن سازهای برون بدنی غشایی یک رابط قابل نفوذ گاز را بین خون و اکسیژن معرفی می کنند. این امر ترومای خونی اکسیژن سازهای خارج بدنی با تماس مستقیم را تا حد زیادی کاهش داد و اکسیژن سازهای خارج از بدن را قادر ساخت تا در کاربردهای طولانی مدت مانند درمان فشرده سندرم زجر تنفسی استفاده شوند. این به وضوح برای نوزادان مفید بود اما برای بیماران مسن‌تر کمتر مفید بود. کارهای زیادی از دهه 1960 بر روی غلبه بر نقص تبادل گاز مانع غشایی متمرکز شد، که منجر به توسعه اکسیژن‌سازهای ریز متخلخل با فیبر توخالی با کارایی بالا شد که در نهایت جایگزین اکسیژن‌سازهای تماس مستقیم در سالن‌های قلب شد.

نحوه عملکرد دستگاه اکسیژن ساز

دستگاه اکسیژن ساز مشابه یک دستگاه تصفیه هوا، هوا را به داخل می کشد، آن را تغییر می دهد و سپس آن را منتقل می کند. همانطور که گفته شد، ۷۸ درصد حجم هوا نیتروژن و ۲۱ درصد آن اکسیژن است. چنانچه نیتروژن از هوا جدا شود، هوای باقی مانده اکسیژن با خلوص ۹۰ تا ۹۵ درصد خواهد بود. از اجزای اصلی اکسیژن ساز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مجموع فیلترها: به منظور زدودن ناخالصی ها از هوای ورودی
• کمپرسور هوا: به منظور دریافت هوا و انتقال آن به فیلترها
• پودر زئولیت: پودر آلومینوسیلیکات متخلل است که نیتروژن هوا را جدا می کند.
• خروجی اکسیژن: محلی که اکسیژن از آن خارج می شود که معمولا توسط نازال یا ماسک به بیمار منتقل می شود.
• فلومتر: با کمک آن می توان شدت جریان اکسیژن خروجی را بر حسب لیتر بر دقیقه تنظیم کرد.
• لیوان اکسیژن: این لیوان تا اندازه مشخص از آب پر می شود و اکسیژن تولیدی از داخل آن عبور داده می شود تا زمانی که به بیمار می رسد مرطوب باشد و ریه بیمار را اذیت نکند.

هوای ورودی توسط کمپرسور هوا از داخل مجموعه ای از فیلتر ها عبور داده و فشرده می شود و وارد بستر زئولیت می شود تا نیتروژن آن جذب شود. از آنجایی که پودر زئولیت متخلل است، دارای سطح تماس بالایی است و بازده عمل جذب نیتروژن افزایش می یابد. در این مرحله خلوص اکسیژن تا ۹۵ درصد بالا رفته و برای انتقال به بیمار آماده است. معمولا در دستگاه های اکسیژن ساز از دو بستر زئولیت استفاده می شود که زمانی که یکی از نیتروژن اشباع شد، دومی عمل جذب نیتروژن را انجام می دهد تا بستر اول از نیتروژن تخلیه شود. این فرآیند به منظور تولید یکنواخت اکسیژن با خلوص بالا ادامه پیدا می کند و خروجی آن توسط فلومتر تنظیم می شود.

انواع دستگاه های اکسیژن ساز خانگی:

دستگا های اکسیژن ساز به دو صورت اکسیژن ساز ثابت و اکسیژن ساز قابل حمل (پرتابل) برای کاربردهای مختلف موجود می باشند.

اکسیژن ساز ثابت یا به اصطلاح اکسیژن ساز خانگی در ظرفیت های ۳ و ۵ و ۸ و ۱۰ لیتر در دقیقه تولید و عرضه می گردند (منظور از ۳ یا ۵ لیتر در دقیقه، ماکزیمم حجم و فلوی تولیدی دستگاه اکسیژن ساز می باشد.) که اکسیژن مورد نیاز بیماران را به صورت سیستم پیوسته یا Continuous تولید می کنند. با توجه به اینکه اکثر اکسیژن سازهای خانگی چرخ دارند جابجایی آنها از اتاقی به اتاق دیگر به راحتی امکان پذیر می باشد. همچنین بیماران می توانند با استفاده از سوند اکسیژن های بلند به راحتی در منزل تحرک داشته باشند.

نوع دیگر اکسیژن ساز قابل حمل یا به اصطلاح اکسیژن ساز پرتابل می باشند که جهت استفاده بیماران در بیرون از منزل در ظرفیت های ۲ و ۳و ۵ لیتر در دقیقه تولید و عرضه می گردند که اکثراً اکسیژن مورد نیاز بیماران را به صورت سیستم Impuls تولید می کنند. در این سیستم از سنسورهای فشار بسیار حساس داخل دستگاه استفاده شده است که دم و بازدم بیمار را تشخیص داده و در هنگام دم اکسیژن را خارج و در هنگام بازدم آن را قطع می نماید این تکنیک موجب صرفه جویی در مصرف انرژی دستگاه می گردد.

تفاوت این نوع اکسیژن ساز با نوع خانگی آن در اندازه و وزن دستگاه و نیز مجهز بودن به باتری شارژی داخلی می باشد در صورت متصل بودن به برق ۲۲۰ ولت شهری و یا ۱۲ ولت فندکی اتومبیل باتری شارژی داخل دستگاه شارژ می شود تا در مواقع مورد نیاز ، برق دستگاه را تامین نماید.

هنگام خرید اکسیژن ساز به چه نکاتی باید توجه کرد؟

• خلوص اکسیژن در دستگاه اکسیژن ساز باید بین 93 تا 95 درصد باشد. این حد استاندارد و مانع از ایجاد تنگی نفس در بیمار می باشد.
• حجم اکسیژن تولید شده باید 5 لیتر باشد. (معمولا بسته به توصیه پزشک میزان جریان حد اکثر مجاز اکسیژن ۵ لیتر در دقیقه می باشد).
• صدای کمپرسور کمتر از 40 دسی بل باشد.
• مجهز به سیستم هشدار باشد تا در مواقع قطع و یا کاهش خلوص اکسیژن آلارم دهد.
• گارانتی و خدمات پس از فروش معتبر میتواند تضمین سلامت و کیفیت دستگاه اکسیژن ساز می باشد.
• میزان مصرف انرژی در گروه A باشد.
• اکسیژن ساز خانگی باید مجهز به نبولایزر برای مصرف داروهای استنشاقی باشد.

مزایای استفاده از دستگاه اکسیژن‌ ساز

1- خالص بودن اکسیژن حاصل از دستگاه

2- تنظیم و تصفیه گردش خون

3- کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی و جلوگیری از بالا رفتن فشار خون و مقابله با بیماری‌های تنفسی مانند آسم

4- خون رسانی بهتر به بافت‌های بدن

5- شفافیت چهره و زدودن رنگ زرد بیماری از صورت بیمار

6- جلوگیری از پیری زودرس و کند کردن روند آن

7- کاهش استرس و تنش برای بیمار و اطرافیان

8- مفید برای رشد و سلامت جنین در دوران بارداری

9- افزایش طول عمر و بهبود بخشیدن به سیستم حافظه افراد

10- بهبود عملکرد ریه‌های آسیب دیده